پیامبر(ص) در خانه, سـازگـارى, مهربـانـى, مـدیـریت

(قسمت اول)
زندگى پیامبر اکرم(ص) در نـوشته هاى بـى شمار, از ابعاد گوناگـون بـررسـى شـده است. در ایـن نـوشتار تلاش شـده از دیـدگاه امـور خانوادگى به ایـن مساله توجه شود, زیرا پیامبر اکرم(ص) نه تنها همسران متعدد داشته ـ و ایـن خود طبعادر محیط خانه مشکل ساز است ـ بلکه برخى از آن زنان از ویژگیهاى روحى خاصى برخـورداربـودند که حتـى جنگ بزرگـى نظیر جمل رارهبرى کرده و در میدان جنگ حاضر شـده و در امـور ریز و درشت دخـالت مـى کـردند.
به همیـن جهت براى هر مسلمانـى شایسته است بداند پیامبر اکرم(ص) در خانه, بـا همسـران چه بـرخـوردى داشتنـد. آیا خـانه پیامبـر اکرم(ص) هر روز پر از نزاع, زد و خـورد و حرفهاى ناشایست بـود؟ آیا زنان ـ از آن رو که ایشان پیامبـر خدا و حکم او حکـم خـدا و داراى لشکر و امکانات و فرماندهى بود, کاملا تسلیـم او بـودند و هیچ تخلفـى نمى کردند و تنشـى در خانه وجـود نداشت؟ یا اینکه از طرف همسران یا برخـى از آنان پیـوسته سعى در ایجاد نزاع, اختلاف و درگیرى بـود, ولى آن حضرت با گذشت, محبت و بزرگوارى, آنان را شرمنده مى ساخت و از همین راه توانسته بود چندیـن همسر را اداره کند, بدون اینکه نیاز باشد وقت خـود را صرف دعواهاى خانـوادگـى کند و یا اینکه آنان را مجبـور کند در نکاح او باقـى باشنـد, و نیز بـدون اینکه بـا امکـانات مـادى فـراوان, آنان را به سکـوت بکشاند; همچنیـن بـدون اینکه نیاز باشد آزادى آنان را محدود یا شخصیت آنان را تحقیـر کنـد; بلکه آنچنـان اخلاق حسنه و کـرامت و بزرگوارى او بر خانه سایه افکنده بـود که همگان را تسلیـم خـود ساخته بـود و حتـى هنگامى که برخى از همسران تـوطئه عظیمى علیه او تـدارک دیدند و خداوند پیامبر اکرم(ص) را از آن تـوطئه آگاه ساخت, آن حضرت(ص) تنها قسمتى از ماجرا را براى آنان بازگـو کرد و با بزرگوارى تمام از گفتـن بقیه مراحل تـوطئه خـوددارى کرد و حتى آنان را به خاطر تـوطئه مـورد عتاب, طلاق و غیره قرار نداد.
به هر حال در ایـن سلسله نـوشتار سعى بـر نشان دادن سازگاریها و بزرگـواریهاى پیـامبـر اکـرم(ص) در خـانـواده است. در انتخـاب نمونه ها تلاش شده است مـواردى ذکر شـود که از مسلمات تاریخ و یا داراى شاهـد قرآنى است و هر دو گروه شیعه و سنـى به گـونه اى آن را بیان کرده باشند.
به امید اینکه همگان از اخلاق کریمه و رفتار بزرگـوارانه پیامبر اکرم(ص) درس بیامـوزیـم و با پیاده کردن اندکـى از آن روشها به زندگى خانـوادگـى طراوت بخشیم و از نزاعهاى بیهوده بپرهیزیـم و سعى کنیم بـر خـوبیهاى خـود بیفزاییـم و از بـدیها دورى کنیـم.
قبل از شروع بحث, ذکر یک نکته بسیار ضرورى به نظر مـى رسـد و آن اینکه توجه داشته باشیـم در امور اجتماعى نمى تـوان علتها را از یکـدیگر کاملا جـدا کـرد و سهم هر علت را در معلـول و در حـوادث بعدى به طـور کامل, ردیابى کرد. در آزمایشگاهها و علـوم طبیعى, همه عوامل و شرایط را ثابت مـى کننـد و تنها یکـى را متغیر قرار مى دهند و اثر آن را بررسى مى کنند. در آزمایش بعدى ایـن عامل را ثابت و عامل دیگرى را متغیر قرار مى دهند; اما در بررسـى امـورى که مربـوط به جامعه انسانى است, عوامل به دست ما نیست, تا برخى را ثابت و بـرخـى را متغیر قرار دهیـم. از طـرف دیگر بشـر چـون داراى ذهـن و عقل و شعور است, براى خـود بـرنامه ریزى مـى کنـد و آنها را از دیگران مخفـى مى کند. گاه در گیر و دار مسایل روزمره حـوادثى پیـش مىآید که مـوجب مى شـود پرده از اسرار کنار رود و درون وى آشکـار شـود, ولـى بسیارى از مکنـونات و اسـرار افـراد پیـوسته مخفـى مـى مانـد. در حالـى که ایـن بـرنامه ها و تصمیمهاى درونى, اثرات فراوانى در خارج گذاشته و کارهاى مختلفـى بر اساس آن انجام گـرفته, ولى انگیزه و علت اصلـى ایـن کارها ظاهر نشـده است. براى نمونه هر کـس مى تـواند به زندگى شخصى خود سرى بزند و یا زنـدگینامه برخـى سیاستمـداران شکست خـورده را ـ که در اواخر عمر نوشته اند ـ مطالعه کند.
عکـس ایـن مساله نیز ممکـن است, یعنـى حادثه اى در زمانـى اتفاق مى افتد, ولى عوامل آن بر ما پـوشیده است و نمى دانیـم چرا چنیـن حادثه اى اتفاق افتاده است.
در بررسـى سازگاریهاى پیامبـر(ص) با همسـرانـش و اعمال و رفتار آنان باپیامبر اکرم(ص) همه ایـن امور وجود دارد; خصوصا با گذشت هزار و چهار صد سال و نیز وجـود دستهاى مرمـوزى که پیوسته براى حمایت از شخصـى و منکـوب کـردن شخص دیگرى در طـول تاریخ دست به کار است, یافتـن عوامل و نقش هر یک و بررسى و توجیه هر کار, با مشکلات بسیارى مواجه است.
در ایـن نـوشتـار بـراى اینکه مشکلـى بـر مشکلات افزوده نشـود و حتـى المقـدور در حل مشکلات و آسان کردن آنها تلاش شـود, سعى شـده است در هنگام بررسى هر عامل, از سایر عوامل چشـم پـوشى شود و آن عامل در وقت و جاى مناسب خـود بررسى شـود. به عبارت دیگر اگرچه جامعه و تاثیـرات افـراد در یکـدیگـر به صـورت آزمایشگاه علـوم طبیعى نیست, ولـى سعى شده است هنگام بررسـى براى سهولت در فهم, نظیـر آزمایشگاه عمل شـود. همچنان که سعى شـده است حـوادثـى که ناگهان به وقـوع مى پیوست, تحلیل شـود و عوامل مخفى آن با تـوجه به قراین و شواهد روشن شود.

احمد عابدینى/ماهنامه پیام زن ـ شماره 93 ـ آذر 78